USG dopochwowe (ginekologiczne, transwaginalne: jak wygląda, co wykrywa i ile kosztuje?

Konsultacja z e-receptą Lek. rodzinny Specjalista

USG dopochwowe jest podstawowym narzędziem w profilaktyce raka jajnika, dlatego należy je wykonywać w czasie rutynowych kontroli ginekologicznych. Problematyczne jedynie jest USG dopochwowe u dziewicy – w obawie przed przerwaniem błony, badanie to przeprowadza się rzadko, zastępując je mniej precyzyjną diagnostyką przez odbyt albo powłoki brzuszne.

Czym jest USG dopochwowe?

USG dopochwowe jest niezwykle dokładnym badaniem wykrywającym i obrazującym niepożądane zmiany w budowie oraz funkcjonowaniu narządów rodnych kobiety: jajników, jajowodów i macicy. Znane jest też pod innymi nazwami, takimi jak: USG ginekologiczne, USG transwaginalne czy USG jajników i macicy. Wykonuje się USG dopochwowe w trzech sytuacjach:

• jako element kontrolnego badania ginekologicznego (zalecana częstotliwość – nie rzadziej niż raz na 2 lata), zwłaszcza w profilaktyce raka jajnika;
• w pierwszych tygodniach ciąży;
• w związku z podejrzeniem nieprawidłowości w obrębie układu rozrodczego, skutkujących niepłodnością, zaburzeniami cyklu miesięcznego, obfitym krwawieniem.

Co wykazuje USG transwaginalne?

Badanie ginekologiczne pozwala określić następujące parametry i ewentualne nieprawidłowości (wg standardów wyznaczonych przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne):

• błona śluzowa jamy macicy:
  • grubość błony (w okresie rozrodczym powinna wynosić od 2 do 16 mm w zależności od fazy cyklu miesięcznego; w okresie przedpokwitaniowym – poniżej 1 mm; po menopauzie – do 8 mm u kobiet przyjmujących HRT i o połowę mniej u pozostałych);
  • zmiany ogniskowe (m.in. polip endometrialny);
  • obecność płynu w jamie macicy;
• trzon macicy:
  • położenie (w tym przodozgięcie, tyłozgięcie);
  • zarys trzonu i jego wymiar (długość, grubość, szerokość);
  • kształt jamy macicy (w tym łukowata, dwurożna, jednorożna, podwójna, przegrodzona);
  • obecność mięśniaków i innych guzów;
• szyjka macicy:
  • obecność śluzu w okresie okołoowulacyjnym;
  • torbiele Nabotha;
  • zmiany patologiczne;
• jajniki:
  • wymiary, obecność pęcherzyków jajnikowych i ciałka żółtego;
  • obecność niepożądanych zmian (w tym: ciałko żółte torbielowate lub krwotoczne, torbiel pęcherzykowa jajnika);
  • guzy jajnika (cystyczne, lite, cystyczno-lite);
• obecność płynu w zagłębieniu odbytniczo-macicznym (zatoka Douglasa).

Co wykrywa USG ginekologiczne?

USG ginekologiczne pozwala wykryć szereg nieprawidłowości. Wymienić wśród nich można takie wady, zaburzenia i schorzenia, jak:

• endometrioza – gruczolistość macicy, choroba polegająca na występowaniu komórek błony śluzowej macicy poza jej jamą, powoduje bolesność, zaburzenia cyklu miesięcznego, obfite krwawienia, może być źródłem niedrożności jajowodów i niepłodności;
• zespół policystycznych jajników – zaburzenie hormonalne, objawiające się występowaniem małych pęcherzyków w jajnikach, stanowi jedno ze źródeł niepłodności;
• tyłozgięcie macicy – nietypowe położenie macicy w miednicy, niegdyś uważne na wadę patologiczną, anomalię lub chorobę, dziś postrzegane jako jeden z prawidłowych, choć rzadziej spotykanych wariantów, może powodować bolesność stosunków seksualnych, uważa się, że w minimalnym stopniu obniża szanse na udane zapłodnienie;
• wady anatomiczne macicy, w tym macica dwurożna i przegrodzona, utrudniające zajście i utrzymanie ciąży.

Czy USG dopochwowe wykryje raka jajnika?

USG dopochwowe wykorzystywane jest również w diagnostyce pod kątem zmian nowotworowych. Badanie na wczesnym etapie pozwala wykryć niepokojące struktury w obrębie jajników oraz endometrium (jamy macicy). Profilaktyka cechującego się bardzo wysoką śmiertelnością raka jajnika jest głównym powodem, dla którego kobiety powinny się poddawać badaniu USG przynajmniej raz na dwa lata, pamiętając że choroba w późnym stadium daje bardzo złe rokowania, jeśli chodzi o przeżycie.

USG dopochwowe uważane jest za najlepszą metodą wczesnego diagnozowania raka jajnika, aczkolwiek zauważa się też, iż badanie często uwidacznia i nie zawsze różnicuje torbiele, które nie są groźne i nie wymagają leczenia operacyjnego. Dlatego w ramach dodatkowej diagnostyki ocenia się poziom markerów Ca-125 i HE-4, a łączny efekt obu badań musi zostać zinterpretowany przez doświadczonego ginekologa lub onkologa.

Czy można przeprowadzić USG transwaginalne u dziewicy?

Mimo wysokiej dokładności, USG dopochwowe nie jest z reguły wykonywane u dziewcząt i kobiet, które zachowały dziewictwo. Wprawdzie błona dziewicza jest elastyczna i zazwyczaj wyposażona w duży otwór, jednak wprowadzenie sondy USG do dróg rodnych stwarza realne zagrożenie jej przerwania.

W określonych przypadkach (na przykład, gdy podejrzewany stan pacjentki jest poważny i wymagający dokładnej diagnostyki) lekarz może spróbować użyć sondy z cienką końcówką, po uprzednim upewnieniu się, iż błona dziewicza nie zostanie naruszona, każdorazowo wymaga to jedna zgody pacjentki. W przeciwnym razie pozostaje badanie jedną z dwóch metod alternatywnych – nie zagrażających dziewictwu, lecz nie tak precyzyjnych.

Przygotowanie do badania USG dopochwowego

USG ginekologiczne przeprowadza się u pacjentek po uprzednim całkowitym opróżnieniu pęcherza. Wymóg ten odróżnia USG transwaginalne od USG przez powłoki brzuszne, do którego pacjentka powinna przystąpić z pęcherzem wypełnionym.

Przystępując do badania nie trzeba być na czczo. Z oczywistych względów, przed udaniem się do gabinetu ginekologicznego, należy zadbać o higienę osobistą, ale jest to wskazanie ogólne, dotyczące wszystkich badań lekarskich, a nawet szerzej – codziennej praktyki.

Na czym polega USG jajników i pochwy?

Tak jak wspomnieliśmy wyżej, USG ginekologiczne przeprowadzane jest za pomocą sondy wprowadzanej przez pochwę. Jest to urządzenie emitujące fale o długości 4- 7,5 MHz, które pozwalają uzyskać obraz po odbiciu się od organów wewnętrznych. Sonda nakrywana jest jednorazową nakładką oraz pokrywana żelem o charakterze lubrykantu, umożliwiającym wprowadzenie jej do pochwy. Żel ułatwia badanie, mimo to wiele pacjentek może odczuwać w jego trakcie dyskomfort psychiczny lub fizyczny, a nawet lekką bolesność.

Badanie jest jednak całkowicie bezpieczne i nie grozi uszkodzeniem narządów rodnych. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy badaniu ultrasonograficznemu należy poddać dziewicę. Kobieta z zachowaną błoną dziewiczą może być zbadana w inny sposób – za pomocą sondy doodbytniczej lub przez powłoki brzuszne. Rozwiązania te są w tym określonym przypadku bezpieczniejsze, aczkolwiek nie gwarantujące takiej dokładności pomiaru.

Alternatywy dla dopochwowego USG

W sytuacji, gdy dziewica nie wyraża zgody na USG dopochwowe lub też lekarz nie widzi możliwości wykonania badania drogą transwaginalną, sondę USG można wprowadzić doodbytniczo.

Generalnie jest to badanie, którego celem jest ocena ewentualnych nieprawidłowości w obrębie odbytu, umożliwia ono jednak wychwycenie zmian także w jego otoczeniu, a więc i w drogach rodnych. Drugą ewentualnością jest USG przez powłoki brzuszne. Jest to badanie całkowicie nieinwazyjne, polegające na przyłożeniu sondy do powierzchni brzucha pacjentki i ocenie narządów rodnych z zewnątrz. Ceną za nieinwazyjność jest ograniczona dokładność.

USG dopochwowe w ciąży

USG dopochwowe może zostać wykorzystane do potwierdzenia implantacji zarodka w macicy i wykluczenia ciąży pozamacicznej – de facto więc jest narzędziem w sposób bezsprzeczny potwierdzającym zapłodnienie i prawidłowe rozpoczęcie ciąży. Badanie to należy wykonać do 10 tygodnia ciąży, licząc na podstawie terminu ostatniej miesiączki.

Dopochwowe USG nie jest obowiązkowe, w odróżnieniu od 3 późniejszych badań ultrasonograficznych, służących ocenie rozwoju płodu i wykonywanych przez powłoki brzuszne. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne (PTG) cele dopochwowego USG w ciąży definiuje następująco:

• uwidocznienie i lokalizacja jaja płodowego – potwierdzenie obecności ciąży wewnątrzmacicznej i wykluczenie ciąży pozamacicznej;
• ocena obecności pęcherzyka ciążowego, pomiar pęcherzyka, jego położenie w jamie macicy, liczba pęcherzyków;
• stwierdzenie obecności zarodka, pomiar długości ciemieniowo-siedzeniowej dziecka (CRL), czynności serca FHR, określenie wieku ciążowego;
• stwierdzenie liczby zarodków, kosmówek i owodni;
• ocena narządu macicy wraz z szyjką (budowa, wielkość, lokalizacja).

Czy można wykonać USG dopochwowe w czasie okresu?

Umawiając się na USG dopochwowe należy pamiętać, że badanie powinno być wykonywane w określonym momencie cyklu miesięcznego. Tylko w sytuacji, gdy USG należy wykonać w trybie pilnym, badanie przeprowadzane jest bez względu na okoliczności, a więc – także w czasie okresu. Mimo, iż technicznie jest to możliwe i w określonych przypadkach niezbędne, USG dopochwowe w czasie krwawienia miesięcznego uznawane jest za relatywnie mało wiarygodne.

PTG podaje, że u kobiet w wieku rozrodczym, nie będących w ciąży, najkorzystniejszy przedział czasowy do przeprowadzenia badania, to 5-10 dzień cyklu, a więc jego pierwsza faza, po ustaniu krwawienia, a przed owulacją. Jeśli chodzi o zalecenia odnośnie kobiet po menopauzie, panie stosujące terapię HRT powinny być badane 6-10 dni po przyjęciu ostatniej tabletki; w terapii sekwencyjnej – do 10 dnia cyklu, a w ciągłej – w każdym dowolnym momencie.

Czy USG dopochwowe boli?

USG dopochwowe nie jest typowym badaniem inwazyjnym, nie prowadzi (a przynajmniej nie powinno prowadzić) do przerwania powłok skórnych ani żadnych innych tkanek. Niemniej wiąże się z wprowadzeniem do pochwy ciała obcego w sytuacji nie dla wszystkich pacjentek komfortowej psychologicznie. Aby złagodzić negatywne odczucia, jednorazowa osłonka na sondę pokrywana jest lubrykantem, ułatwiającym umieszczenie urządzenia w drogach rodnych. Mimo tego dla niektórych pacjentek badanie może być nieco bolesne, lub przynajmniej nieprzyjemne.

Ile kosztuje USG dopochwowe?

USG dopochwowe warto wykonywać każdorazowo w trakcie rutynowych kontroli ginekologicznych, jeśli tylko dany gabinet jest wyposażony w urządzenie do ultrasonografii. W sytuacji, gdy poradnia jest państwowa lub lekarz opiekujący się pacjentką ma podpisany kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia, badanie to może zostać wykonane za darmo. W pozostałych przypadkach należy się liczyć z kosztem 120-150 złotych, sporadycznie zdarza się, iż badanie zostanie wykonane nieco taniej (od 100 zł) lub drożej (do 200 zł).

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

E-recepta online

Lekarz rodzinny

Udostępnij

Do znajomych

Tweetnij

Wyślij link